🔥 आग्रा सुटका : संपूर्ण इतिहास
जेव्हा मिठाईच्या पेटाऱ्यांतून लिहिली गेली इतिहासाची नवी पानं 🚩
आग्र्याला जाण्याची पार्श्वभूमी
-
१६६५ मध्ये मिर्झा राजे जयसिंग यांच्या प्रयत्नाने शिवाजी महाराज आणि मुघल यांच्यात पुरंदर तह झाला.
-
या तहानुसार काही किल्ले मुघलांना द्यावे लागले आणि त्याबदल्यात महाराजांना मुघल साम्राज्याचा मान्यताप्राप्त सरदार म्हणून ओळख मिळाली.
-
तहाचा भाग म्हणून महाराजांना औरंगजेबाला भेटण्यासाठी आग्र्याला जावे लागले.
औरंगजेबाचा अपमानकारक वागणूक
-
१२ मे १६६६ रोजी शिवाजी महाराज औरंगजेबाला भेटायला दरबारात गेले.
-
परंतु औरंगजेबाने महाराजांना अपेक्षित सन्मान न देता, इतर सरदारांमध्ये मागे उभे केले.
-
हा अपमान महाराजांना सहन झाला नाही; त्यांनी दरबार सोडून आपली नाराजी दाखवली.
-
या घटनेनंतर औरंगजेबाने महाराजांना ‘नजरकैदेत’ ठेवले.
कैदेतील परिस्थिती
-
महाराजांना आणि संभाजीराजेला आग्र्यातील जयसिंगाचा नातेवाईक रामसिंग यांच्या देखरेखीत ठेवण्यात आले.
-
बाहेर जाण्याची परवानगी नव्हती, सर्व हालचालींवर कडक नजर होती.
-
महाराज सतत मुघल सरदारांना भेटवस्तू, फळे आणि मिठाई वाटून त्यांचा विश्वास संपादन करत होते. हेच त्यांच्या सुटकेच्या योजनेचे एक महत्त्वाचे पाऊल होते.
सुटकेची योजना
-
महाराजांनी सुटका करण्याचे ठरवले तेव्हा त्यांनी थेट पळून जाण्यापेक्षा धोरणी मार्ग अवलंबला.
-
मिठाई आणि फळांच्या पेटाऱ्यात भेटवस्तू पाठवण्याची प्रथा सुरु केली.
-
हळूहळू मुघल पहारेकरी आणि सरदार हे पेटारे तपासणे सोडून देऊ लागले.
-
योग्य संधी साधून महाराज स्वतः एका मोठ्या पेटाऱ्यात बसले, तर इतर पेटाऱ्यांमध्ये सामान भरले गेले.
सुटका कशी झाली?
-
सभासद बखर, जेधे शकावली आणि राजस्थानी पत्रे यांतून उल्लेख येतो की महाराज आणि संभाजीराजे मिठाई/फळांच्या पेटाऱ्यातून बाहेर पडले.
-
मोगल इतिहासकार भीमसेन हेदेखील अशीच नोंद करतात.
-
परंतु आलमगीरनामा (महमद काजम लिखित) मध्ये वेगळा उल्लेख आहे – त्यानुसार महाराजांनी वेषांतर करून सुटका केली.
-
कोणती पद्धत खरी होती यावर मतभेद आहेत, पण सुटकेचे यश निर्विवाद आहे.
सुटकेनंतरची यात्रा
-
सुटका केल्यानंतर महाराज त्वरित मुघल नजरेतून निसटले आणि दक्षिणेकडे स्वराज्याकडे वाटचाल केली.
-
आग्र्यातील या प्रसंगानंतर महाराजांची लोकप्रियता आणि कीर्ती अधिकच वाढली.
-
शिवाजी महाराज आता फक्त प्रादेशिक नेते राहिले नाहीत, तर संपूर्ण हिंदुस्थानात त्यांचा गौरव वाढला.
ऐतिहासिक महत्त्व
-
आग्रा सुटका ही केवळ कैदेतून पळून जाण्याची घटना नव्हे, तर राजकारणातील कौशल्य आणि नियोजनाचे उत्तम उदाहरण आहे.
-
एवढ्या कडेकोट पहाऱ्यातून महाराजांनी सुटका केली, हा प्रकार भारतीय इतिहासातील दुर्मिळ आणि थरारक प्रसंग मानला जातो.
-
अफजलखान वधाप्रमाणेच आग्रा सुटका ही देखील शिवचरित्रातील टर्निंग पॉईंट घटना ठरली.
-
यानंतर महाराजांनी स्वराज्याच्या घडणीत आणखी वेगाने काम केले.