अकबराने १२ वर्षे घेतला, मराठ्यांनी एका महिन्यात जिंकला – चित्तोड विजय

🏰 चित्तोड विजय : मराठ्यांचा उत्तर भारतातील पराक्रम

🔥 पार्श्वभूमी

१७व्या शतकाच्या अखेरीस आणि १८व्या शतकाच्या सुरुवातीस, उत्तर भारतात मराठ्यांचा प्रभाव वाढत होता. महादजी शिंदे (महादजी सिंधिया) यांच्या नेतृत्वाखाली मराठा फौजांनी राजस्थान, मालवा, बुंदेलखंड या भागात आपला लष्करी व राजकीय ठसा उमटवला.

चित्तोडगड – हा किल्ला राजपुतांच्या अभिमानाचा शिरोमणी होता. “गढ़ में गढ़ चित्तोड़गढ़, बाकी सब गढ़ियाँ” – असे राजपुतांचे म्हणणे होते. अकबराने १२ वर्षांच्या संघर्षानंतर मिळवलेला हा किल्ला, केवळ एका महिन्याच्या मोहिमेत मराठ्यांनी जिंकला, हा इतिहासातला सुवर्णक्षण आहे.

---

⚔️ मेडता, नागौर आणि इस्माईल बेग

१० सप्टेंबर १७९० रोजी मेडत्याच्या लढाईत मराठ्यांनी मारवाड्यांचा पराभव केला. जयपूरकडून दौलतराम हळद्या व इस्माईल बेग मारवाड्यांना मदतीला आले होते.
इस्माईल बेग हा धडाडीचा सरदार असला तरी महादजी शिंद्यांच्या धोरणी व लढाऊ तंत्रामुळे तो हतबल झाला.
१७९१ मध्ये नाना फडणवीसांनी महादजींना बेगाचा बंदोबस्त करण्यास सांगितले. महादजींनी नाथद्वार व चित्तोडकडे मोर्चा वळवला.

---

🏹 कानोडची लढाई

४ डिसेंबर १७९१ रोजी खंडेराव हरी (मराठा सेनापती) व इस्माईल बेग यांच्यात कानोडच्या किल्ल्यावर जोरदार लढाई झाली.
बेग पळून गेला, परंतु शेवटी १७९२ मध्ये लखबादादा लाड यांनी त्याला कैद केले. पुढे १७९९ मध्ये इस्माईल बेगाचा मृत्यू झाला.

---

👑 उदयपूर व राजकीय गोंधळ

उदयपूरच्या राण्याने होळकरांचा अंमल उठवला, पण मराठ्यांनी पुन्हा ठाणी बसवून कारभार आपल्या ताब्यात घेतला.
लालसोटच्या लढाईनंतर उदयपूरचा राजकीय गोंधळ अधिक वाढला. राणा लहान होता, त्याचे कारभारी बंडखोरी करत होते. या गोंधळात भिमसिंह रावताने चित्तोडगड बळकावला.

---

🏰 चित्तोड विजय – नोव्हेंबर १७९१

महादजी शिंद्यांनी भिमसिंहाला समजावण्याचा प्रयत्न केला. परंतु तो न जुमानता किल्ल्यावरून तोफांचा मारा करू लागला.
मराठ्यांनी किल्ला वेढला. केवळ एका महिन्यात (ऑक्टोबर ते १७ नोव्हेंबर १७९१) चित्तोडचा किल्ला मराठ्यांच्या ताब्यात आला.

हा विजय इतका ऐतिहासिक होता की अकबराने १२ वर्षे प्रयत्न करून जिंकलेला चित्तोड, मराठ्यांनी अवघ्या काही दिवसांत जिंकला!
महादजींनी भिमसिंहाला आपल्या बरोबर नेले व उदयपूरच्या राण्याशी समेट घडवून आणला.

---

✨ ऐतिहासिक महत्त्व

• चित्तोड विजय हा मराठ्यांचा उत्तर भारतातील राजकीय व लष्करी सामर्थ्याचा शिखरबिंदू होता.

• मराठ्यांनी फक्त दाक्षिणात्य नव्हे तर उत्तर भारतातील राज्यकारभारही प्रभावीपणे हाताळला.

• उदयपूरचा गोंधळ दूर करून मराठ्यांनी स्थिरता निर्माण केली.

• अंबूजी इंगळे, खंडेराव हरी, लखबादादा लाड, जिबबादादा बक्षी अशा मराठी सरदारांची कीर्ती संपूर्ण राजस्थानात पसरली.

• जेम्स टॉडसारख्या मराठाविरोधी इंग्रज इतिहासकारानेदेखील मराठ्यांच्या प्रशासनाची दाद दिली.