शिवरायांची पाउलवाट... आणि आपण त्यावर चालणारे वारसदार!
२८ जुलै १६८७ – किल्ले गंधर्वगड, चंदगड तालुका, कोल्हापूर जिल्हा 🚩
कोल्हापूर जिल्ह्यातील चंदगड तालुक्यात वसलेला गंधर्वगड हा किल्ला, इतिहासाच्या पानांमध्ये आजही तसाच उठून दिसतो — निखळ शिवकालीन शौर्याचा एक साक्षीदार!
सभासद बखरीच्या उल्लेखानुसार, शिवाजी महाराजांनी वसवलेल्या १११ किल्ल्यांपैकी गंधर्वगडाचाही समावेश आहे.
१६६६ साली पन्हाळगडाच्या मोहिमेसाठी शिवरायांनी ५ हजार फौजेनिशी गंधर्वगडाच्या परिसरातून वाट काढली होती.
याच गडाबाबत २८ जुलै १६८७ च्या पत्रात उल्लेख येतो की,
काकती कर्यातीचा देसाई आणि हुकेरी परगण्याचा देसाई आलगौडा यांनी मुघलांच्या वतीने हा किल्ला मराठ्यांकडून हस्तगत केला. त्यासाठी मुघलांनी त्यांना बेळगाव, अजमनगर, चंदगड, आजरा देशमुखी आणि एक हत्ती यांसारखी लालसेची आमिषं दाखवली होती.
गडाचा काही काळ ताबा आदिलशाहीशी निगडित हेरेकर सावंत भोसले यांच्याकडे होता.
सदाशिवराव भाऊ कर्नाटक मोहिमेच्या वेळी इथे मुक्कामी थांबले होते.
पुढे, १८४४ च्या बंडादरम्यान, इंग्रजांनी गडाची मोठ्या प्रमाणावर नासधूस केली.
🏞️ गंधर्वगडावरील अवशेष आणि श्रद्धास्थळं:
आज गंधर्वगडावर उभं राहताना दिसतो तो कालाचा थरथरताच साक्षात्कार.
तुटक तटबंदी, उभे राहिलेले काही बुरुज, आणि ढासळलेली चोरवाट... हे सारे पाहताना इतिहास समोर जिवंत होतो.
तटाजवळ १० फूट खोल विहीर आहे – जिच्या तळाशी पाणी अजूनही पाझरतं.
गडावरील चाळोबा मंदिर हे ग्रामदैवत आहे. गावकऱ्यांनी या लहान मंदिराचा पुनर्विकास करून भव्य मंदिर उभारले आहे, ज्यात चाळोबाचा मुखवटा आहे.
मंदिराजवळील परिसरात विरगळींचा थर दिसून येतो. तसेच, शाळेच्या परिसरात पूर्वी गडकऱ्यांचा वाडा होता, ज्याचे अवशेष काही वर्षांपूर्वीपर्यंत दिसत होते.
🕰️ गंधर्वगड – इतिहास, विरासत आणि श्रद्धेचं दालन!
ही जागा केवळ एक गड नाही – ती एक संघर्षाची सावली, निष्ठेची साक्ष आणि मराठ्यांच्या दूरदृष्टीचं निदर्शन आहे. कालाच्या धुळीत काहीसा हरवलेला, पण अजूनही आपल्या मातीशी घट्ट बांधलेला गंधर्वगड आपल्याला पुन्हा आठवण करून देतो की – इतिहास हे केवळ पुस्तकांमध्ये नसतं, तो जमिनीवर कोरलेला असतो.