🚩 महाराणी सगुणाबाईसाहेब – एक स्मरण, एक प्रेरणा,
एक ऐतिहासिक तेजगाथा. 🚩
.png)
२५ जुलै १७४८ – संगम माहुली
सातारा जिल्ह्यातील हिंदवी स्वराज्याच्या राजधानीत, छत्रपती शाहू महाराजांच्या पत्नी महाराणी सगुणाबाईसाहेब यांना विनम्र अभिवादन आणि चरणी कृतज्ञता व्यक्त करणारा दिवस. 🙏🚩
संगम माहुली गावात प्रवेश करताच डाव्या बाजूस एक भव्य चौथरा दिसतो. याच ठिकाणी सगुणाबाईसाहेब यांचे वृंदावन म्हणजे समाधीस्थान असून, त्याच्या पाठीमागेच सगुणेश्वर देवालय स्थित आहे. महाराणींचे निधन २५ जुलै १७४८ रोजी झाले. त्यानंतर या पवित्र समाधीचे बांधकाम सुरु झाले.
समाधीच्या पुढील भागात, उजव्या हातास कृष्णा-वेण्णामाईंची रथशाळा आहे. त्यास लागून, मागील बाजूस एक अवाढव्य अष्टकोनी बांधकाम नजरेस पडते. चौरस चौथऱ्यावर उभ्या असलेल्या या वास्तूच्या चारही बाजूंनी गोलाकार दगडी खांब असून, अत्यंत देखण्या आणि राजस स्थापत्यशैलीचा प्रत्यय येतो. हे बांधकाम इतकं भव्य आहे की, आजूबाजूच्या वस्ती व रथशाळेमुळे ते सहज नजरेसही पडत नाही.
राजचिन्हांनी सजलेला चौथरा, सुबक कोरीव काम, व ऐतिहासिक ठसा असलेल्या घुमटामुळे हे ठिकाण निश्चितच एखाद्या राजघराण्यातील थोर व्यक्तीचे स्मारक आहे याचा सहज अंदाज येतो. आणि जेव्हा ही समाधी छत्रपती शाहू महाराजांच्या पत्नी – महाराणी सगुणाबाईसाहेब यांची आहे हे ऐतिहासिक पुराव्यांतून सिद्ध होते, तेव्हा सातारकर इतिहासात एक मौल्यवान वारसा उजेडात येतो.
समाधीचा ऐतिहासिक शोध
या समाधीचा मागोवा घेण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली ती माहुली येथील हरिनारायण मठातील इनामपत्रांनी. यामध्ये ५ नोव्हेंबर १७५६ सालातील ऐतिहासिक पत्र असून, त्याची सुरुवात “श्रीमंत महाराज मातोश्री आईसाहेब” या उल्लेखाने होते — जी स्पष्टपणे सगुणाबाईसाहेब यांचा उल्लेख करते.
साताऱ्यातील वास्तूवारसा
महाराणी सगुणाबाईसाहेब यांचा वाडा सातारा शहरातील मंगळवार पेठेत होता. आजही हा वाडा ‘धनिणीची बाग’ या नावाने प्रसिद्ध आहे — राजवाड्याच्या परिसरातील हा वाडा त्यांच्या वास्तव्याचे साक्षीदार ठिकाण होता.
एक ऐतिहासिक स्मरण
सगुणाबाईसाहेबांच्या समाधीचे हे पवित्र स्थळ म्हणजे केवळ एक धार्मिक स्थळ नसून, हिंदवी स्वराज्यातील स्त्रीशक्ती, निष्ठा आणि राजमातृत्वाचा भव्य वारसा आहे. आज, सुमारे तीनशे वर्षांनंतरही ही समाधी वास्तू दिमाखात उभी आहे — जशी त्या काळातील समर्पण, शिस्त आणि स्थापत्यकलेची साक्ष देत उभी राहिली आहे.
🚩 महाराणी सगुणाबाईसाहेब – एक स्मरण, एक प्रेरणा, एक ऐतिहासिक तेजगाथा. 🚩
.png)